قرار بر آن بود که آسمان با زمین، عالم معنا با عالم ماده و متافیزیک با عالم فیزیک ارتباط برقرار کند. تا هر دو با هم انسان را به سوی هدفی والا هدایت نمایند و دوشادوش یکدیگر ماشین زندگی آنرا به حرکت در آورند و در آن نقش‌آفرینی کنند.
اما باید برای برقراری آن ارتباط، کاملاً زمینه مساعد گردد و مسایل و وسایل مربوطه تکمیل و تنظیم شود تا نه اینکه خدایی ناکرده دچار نقص فنی شود و ارتباط با خلل روبه‌رو شود، یا نه اینکه خدایی ناخواسته آن پیام در یونیفرم مخصوص گذارده نشود و خواسته‌های آن مورد اهمال قرار گیرد و زیر پا گذاشته شود...
چون ارتباطی است بسیار سترگ و نکوهیده، چون قرار است دوشادوش زمین، جهان‌بینی و ایدئولوژی انسان را سازماندهی و سرنوشت آنرا تعیین و تبیین گردانند و با دیگر جهان‌بینی و ایدئولوژی‌ها سر ستیز برپایی دارند و آنها را در صحنه زندگی ابطال گردانند و دیگر قادر به فریفتن و کوفتن موجودات نباشند. و تا اینکه برای بشریت، آزادی، امنیت، صلح و ثبات، برابری و برادری و... را به بار آورند. از آنجا که هستی همه برای انسان خلق و برای وی مسخر شده، خواست خداوند بر آن بود که ارتباطش را با انسان برقرار و پیامش را برای آن ارسال کند چون تنها او بود که از حمل این پیام سر باز نزد و به پاس آن خداوند او را در زمین جانشین خود گردانید تا اینکه با داده‌های وحیانی و یافته‌های عقلانی زمین را آباد و هستی را برای خود رام و مسخر گرداند و جامعه و زندگی خود را بدانها سر و سامان بخشد...
قرآن، کامل‌ترین، ماندگارترین و آخرین پیام الهی است که خداوند آنرا برای کل جهانیان ارسال می‌کند... پس باید درون انسان از زشتی‌ها و پلشت‌ها پاک گردد، تا اینکه نزول تکمیلی [ نزول کل قرآن از بیت‌المعور به بیت‌العزة ] زنگ هشداری برای بیداری انسان باشد تا درون خود را برای پذیرش نزول تدریجی آماده گرداند.
ماه رمضان، ماهی است که باید همه‌ی اعضای بدن از «خوراک» منع گردد و مانع ورود هر نوع ناپاکی به درون و قلب پاک خود باشد. و باید هر گونه تلاش شیطان را برای نفوذ در درون خود ناکام گرداند و با انجام طاعات و عبادات و... درون خود را در آن ماه از ناپاکی‌ها پاک دارد.
از آنجا که روزه با هر گونه خودخواهی و مردم فریبی سر ناسازگاری دارد، می‌توان ماه رمضان را ماه معنویت صرف نام نهاد.
« الصیام لی و أنا اجزی به »...
پس امت اسلامی در ماه رمضان است که باید در درون خود، زمینه را برای نزول تدریجی قرآن آماده گرداند، به گونهای که باید در طول ماه‌های دیگر با پشتیبانی دیگر عبادات، جنبه‌ی خیر بر شر و جنبه‌ی خداخواهی بر هواخواهی کاملاً سیطره یابد و چیره شود، تا اینکه انقلاب درونی زمینه‌ساز انقلاب برونی گردد و جامعه‌ی بشری از شر هواخواهی به خداخواهی و از خودگرایی به دگرگرایی و از دگم‌اندیشی به بازاندیشی و از ظلم و به عدالت و... تحول یابد. رمضان آزمایشگاه عملی تئوری‌های علمی قرآن است. رمضان آزمون عدالت، برابری، برادری، همدردی، ایثار و فداکاری، شب‌زنده‌داری، تعلیم و تعلم، بخشش و نیکوکاری، رعایت قوانین و مقررات و... را برگزار می‌کند و لذا قرآن پیوند محکمی با رمضان دارد و چه بسا راز نزول قرآن در این ماه بویژه در اواخر آن همان باشد که ذکر کردیم...
سؤال مهمی که به اذهان خطور می‌نماید آنست که چرا امروز اکثر جامعه‌ی بشریت دچار انحراف اخلاقی، اجتماعی، سیاسی، فکری و... شده است؟
عصری که سیر صعودی شگفت‌انگیز علم و دانش را نظاره‌گر است قبل از هر چیزی می‌بایست جهانیان همه با هم ارتباط تنگاتنگ می‌داشتند. و با احساس برابری و برادری جامعه‌ای آزاد، امن، سرشار از مهر و محبت و خالی از مشکلات دامنگیر را در آن دهکده بوجود می‌آوردند. اما می‌بینیم و احساس می‌کنیم، بایدها نبایدها و یا انتظارها همگی جهت معکوس را می‌پیماید!؟ و مردم در جهان مدرن در شرایطی زندگی خود را دنبال می‌کنند که فقط نامی از عدالت، آزادی، دموکراسی، حقوق بشر و... برده می‌شود و در واقع هر یک به نحویی مورد ظلم و ستم، تعدی و تجاوز قرار گرفته و هر یک با مشکلاتی خاص و دامنگیر دست و پنجه نرم می‌کنند!؟
جامعه امروزی از لحاظ سیاسی، دستخوش قدرتمندان استعمارگر شده و هر روز و هر بار در گوشه‌ای از جهان با بهانه‌های واهی و بی‌اساس، جنگ، کشتار و قتل و عام و خونریزی را به راه می‌اندازند و چنین هدایای نامبارکی را نثار جامعه جهانی خواهند کرد. کشتارهایی همانند، کشتار مظلومانه مردمان هیروشیما و ناکازاکی، بوسنی و هرزه‌گوئین، ویتنام و کامبوج، صبرا و شتیلا، حلبچه و...
یا اینکه مشکلات اقتصادی جامعه [ از قبیل فقر و گرسنگی ] با وجود آن همه امکانات لازم و مساعد برای رفع آنها، روز به روز رو به افزایش است.
( امروزه فقر بزرگترین چالش اقتصادی فرا روی دنیای ما است. امروزه نیمی از مردم جهان با درآمد کمتر از دو دلار در روز زندگی می‌کنند. بیش از یک میلیارد نفر در جهان با چیزی کمتر از یک دلار زندگی خود را می‌گذرانند و در این گردونه وحشتناک نزدیک به یک میلیون نفر شامل کودکان است که هر روز به گونهای سیستماتیک جان خود را از دست می‌دهند.
بر پایه گزارش توسعه سازمان ملل متحد نابرابری‌ها در جهان به شکل فزاینده و بی‌سابقه‌ای گسترش می‌یابد همه اینها نشان دهنده تحقیرها و محنتهایی است که میلیاردها انسان در جهان از آن رنج می‌برند و منعکس کننده خشونت و تروری است که نسبت به شرافت و کرامت نوع انسان در جهان وجود دارد و می‌توان آن را به راحتی ترور فیزیکی دانست ).[1]
یا وضعیت روابط خانوادگی و اجتماعی و یا وضعیت اخلاقی، امروز در اوج نابسامانی و ناهنجاری قرار گرفته تا جایی که تئوریسنهای غربی را واداشته که از وضعیت اجتماعی و اخلاقی موجود انتقاد بعمل آورند. همانند الوین تافلر و هایدی تافلر که معتقدند موج دوم ( تمدن صنعتی ) عامل مهم گسستن کانون گرم خانواده بوده است و اثرات منفی زیادی را بر جامعه وارد نموده است.
و همانند ویل دورانت فیلسوف آمریکایی در کتابش بنام مناهج فلسفه چنان می‌گوید: فرهنگ ما امروز بسیار سطحی است و معرفت ما علم و دانش ما بس عمیق است، زیرا ما از نظر ابراز و وسایل بسیار غنی و ثروتمندیم، و اما از نظر هدف و اعزاض خیلی فقیر و تهی‌دستیم، آن میزان برتری عقلی را که روزی از یک حراست و ایمان دینی پیدا شده بود از میان رفت، و این علم بی ایمان اساس اخلاق ما را به غارت برد و هم‌اکنون چنین به نظر می‌رسد که عالم در دریای فردپرستی پر اضطرابی دست و پا می‌زند و در حال غرق شدن است.[2]
یا اینکه آمار خودکشی و مبتلا بودن به بیماریهای روانی و افسردگی روزبه‌روز رو به فزونی است و در واقع ما امروز در دنیای قدرت بدون عدالت، توانمند بدون فرهمند و آزاد بدون مسئولیت قرار گرفته‌ایم.
اما همگی این نابسامانیها، ناهمگونی‌ها، ناهنجاریها، ناعدالتی‌ها و... در به کارگیری ابزار ناقص، جهت رسیدن به کامیابی و بهروزی ریشه دوانیده است.
انسان موجودی است دو بعدی، یکی بعد معنوی و دیگری بعد مادی، و هر دو برای بقای انسان نیاز به تقویت دارند، باید تقویت هر دو بطور متوازی مورد مداقه قرار گیرند و نباید یکی قربانی و فدای دیگری شود و مورد اهمال قرار گیرد، چون اگر خدایی ناکرده یکی از آن دو مورد اهمال یا ابطال قرار گیرد. جامعه بشری در آینده نه چندان دور دچار بحرانی بس سترگ از لحاظ اخلاقی، سیاسی، فکری و علمی و... و مایه‌ی ثبت لکه‌های ننگی بر تاریخ بشریت خواهد شد و دیگر قادر به جبران خسارات مافات نخواهد بود و...
دکتر عبدالکریم سروش می‌گوید:« حقیقت این است که انسان هر اندازه که قدرتمند می‌شود باید اخلاقی‌تر نیز بشود، اگر چنین نشود و این دو، توازن لازم را نسبت به هم حاصل نکنند آن قدرت بیشتر به فساد بیشتر منتهی خواهد شد. شما وقتی که ذهن دقیق و زیرکی فراوانی دارید، نیازمندید که خیلی هم اخلاقی باشید و الّا این زیرکی زیاد را برای ضرر رسانیدن به دیگران به کار خواهید گرفت و از آن سوءاستفاده خواهید کرد».[3]
دنیای امروز از لحاظ دانش و فناوری [ یا به تعبیر دیگر، مادیات ] هر روز سیر صعودی را می‌پیماید، اما متأسفانه از لحاظ اخلاقی [ یا به تعبیر دیگر، معنویت ] هر روز سیر نزولی را طی خواهد کرد و این چرخش وحشتناک و دهشتناک اکثر مردمان جامعه را به سوی هدفی مرگ‌آفرین می‌راند و اکثر آنها را در بر گرفته است.
و انعکاس این حرکت غیراخلاقی را در کشتار و قتل‌عامها، جنایت‌ها، ظلمها و...یی که نسبت به انسانها صورت می‌گیرد، می‌یابیم. و...
پس تنها راه حل برای نجات از این حرکت غیر اخلاقی و این بحران مرگ‌آفرین، استفاده و به کاربری بهینه از داده‌های وحیانی همراه با یافته‌های عقلانی است.
لذا باید قرآن، آن سرچشمه معنویت را مورد کاوش و کنکاش قرار دهیم و آغوش گرم خود را برای پذیرش خواستهای آن باز کنیم.
« ان هذا القرآن یهدی للتی هی اقوم »
« و ننزل من القرآن ما هو شفاء و رحمة للمؤمنین »
علام فرید وجدی می‌گوید: قرآن کریم، کتاب الهی و وحی آسمانی است که جبرئیل آن را بر قلب خاتم انبیاء و پیشوای پیامبران نازل نموده، تا قلبهای مرده به واسطه تمایلات هواهای نفسانی را به وسیله آن زنده نماید، عقلهای مسموم به شک و شبهه را نجات بخشد، فکرهایی را که به زنجیر خرافات پایبند و در زندان گمراهی گرفتار بودند رها سازد، حقوق سلب شده ملت به واسطه رهبران و پیشوایان ظالم را به مردم باز گرداند، در پرتو قرآن مدینه فاضله و بنای کرامت و شرافت را بر پا نماید، کاخهایی را که ظالمان با خون ضعیفان بر افراشته بودند سرنگون سازد. انحراف حکما و لغزش علما را با میزان قرآن تعدیل کند، درهای بسته شده فهم و ادراک بوسیله کاهنان و پیشوایان گمراه را باز و آنها را برای مردم کشف و روشن نماید. [4]
پس مردمان امروزین بویژه مسلمانان، برای نجات از این بحران مرگ‌آفرین باید، یا رمضانی را برای خود بیافرینند یا در انتظار ماه رمضان باشند تا در آن خود را از زشت و پلشت و ناپاکی‌ها و ناهمواریها، پاک و هموار گردانند و زمینه را برای نزول دوباره قرآن بر دلها فراهم کنند، در دلها را برای پذیرش محکم خواستهای آن بگشایند. تا اینکه انقلابی جانی و جهانی دوباره صورت گیرد، مظلومان و ستم‌دیدگان به حقوق خود دست یابند و آوارگان و شیفتگان و عاشقان خدا رهنمون شوند و جهانی پر از امنیت و عدالت، آزادی، برابری و برادری و... بروز گردد.
به امید آن روز
و آخر دعوانا أن الحمدالله رب العالمین
پاورقی‌ها
-------------------------------------
1. به نقل از مجله اطلاعات، سیاسی و اقتصدی، سال هفدهم، شماره سوم و چهارم ماه آذر و دی 1381 ص 76 و 77
2. به نقل از اسلام و نابسامانیهای روشنفکران، محمد قطب ترجمه محمد علی عابدی جلد 2 ص 273
3. به نقل از کتاب سنت و سکولاریسم اثر دکتر عبدالکریم سروش ص 188
4. به نقل رو جلد کتاب نقش قرآن در هدایت انسان. فرید وجدی ترجمه ابوبکر حسن‌زاده
نظرات